مقاله نقد مکاتب اخلاقی اکزیستانسیالیسم و ماکیاولیسم

شاید با انتخاب این عنوان در تیتر مقاله، برخى از خوانندگان تعجب کنند که قرن‏بیستم که همراه با پیشرفت علم و تکنیک و فضانوردى است، چگونه مى‏شود فرض بیمارى‏ اندیشه را بر جمعى از دانشمندان معروف جهان غرب در قرن اخیر نسبت داد؟

ولکن با کمال تاسف باید اعتراف کرد که در کنار پیشرفت وسیع علم و تکنیک‏ که دلیل سلامت فکر و اندیشه صحیح و پویا مى‏باشد افکار انحرافى نیز موجود است. ما در این مقاله به تحلیل و بررسى برخى از آنها مى‏پردازیم:

مفهوم اخلاق در فلسفه اگزیستانسیالیسم :
از جمله مکاتب انحرافى، مکتب‏«اگزیستانسیالیسم‏» است. پیروان این مکتب در زمینه سیستم اخلاقى به یک سلسله‏عقائد خاصى معتقدند که خالى از اعجاب نیست که مجموعه‏اى از این عقائد، اصول ومبانى فلسفه اگزیستانسیالیسم را تشکیل مى‏دهد.

اینان مفاهیم و معانى مقدسى را که پایه اخلاق فردى و انسانى را تشکیل مى‏دهد،قبول ندارند اینان این‏گونه مفاهیم و معانى مقدس را موهوم و بى‏ارزش مى‏دانند وتنها به اصولى از اخلاق قائلند که در شعاع و حدود قانون باشد. از «راسل‏» که‏یکى از بزرگان مکتب اگزیستانسیالیسم است، سوال مى‏کنند که آیا خود را به کدام یک‏از سیستمهاى اخلاقى مقید میداند؟ در پاسخ مى‏گوید: روش اخلاقى من ایجاد هم‏آهنگى‏بین منافع بوده، خصوصى مى‏باشد (۱) .

چنانکه خوانندگان ملاحظه مى‏کنند، راسل که از دانشمندان معروف اروپائى است،اخلاق را به معنا و موقعیت قانون تلقى کرده و تنها مربوط به زندگى اجتماعى وحقوق افراد و جوامع انسانى مى‏داند و اخلاق فردى را نفى مى‏نماید به نظر او انسان‏در ارتکاب امورى که ضررى و صدمه‏اى به دیگران نمى‏رساند، آزاد است و لزومى نداردکه از آنها خوددارى کند، مثلا لزومى ندارد که زنان عفت‏به خرج دهد و از معاشقه‏با غیر همسران خود در صورتى که تولید مثل نکنند خوددارى نمایند؟!! (۲) .

از اینرو «راسل‏» براساس آزادى انسان در امور مربوط به خود اظهار مى‏دارد که‏مریض حق دارد به مرگ خود رضایت دهد!! و در غیر این صورت بر پزشک نیز روا است که‏او را بمیراند و راحت‏سازد!! مجله «عالم فکر» در نخستین شماره خود مقاله مفصلى در مورد فلسفه اگزیستانسیالیسم تحت عنوان «بیمارى اندیشه در قرن بیستم‏» درج کرده در این مقاله از قول «آلبرکامو» از دانشمندان بزرگ اگزیستانسیالیسم مینویسد:

«زندگى مفهومى ندارد و شایسته بسرآوردن نیست‏بنابراین خودکشى امرى طبیعى،عاقلانه و پذیرفتنى است‏» (۳) .

پس مبناى این مکتب بر این است که براى انسان همه‏چیز آزاد است و به این ترتیب‏تماامى ارزشها را خواه آسمانى و غیر آن را زیر پا مى‏گذارند و جز آزادى فرد هیچ‏چیز در آن مفهوم ندرد! این مساله خود راهنمائى روشن براى تبیین و توضیح اساس‏فلسفه اگزیستانسیالیسم و مفهوم اخلاق در این فلسفه مى‏باشد لذا از دانشمندان بزرگ‏غربى از قبیل «هایدگر»، «سارتر»، «آلبرکامو»، «سیموندوابواره‏» و… ضمن کلامى مى‏گویند:

«اندیشه اگزیستانسیالیسم نقطه اتکایش الحاد و آزادى از قید دین و اخلاق‏است‏».