مقاله علل حمله مغول به سرزمین های اسلامی

مقدمه
مغول ها قوم بیابانگرد و چادرنشین بودند که در قسمت اسیای مرکزی و شرقی زندگی می کردند و رئیس آن ها شخصی به نام «تموچین» یا چنگیز بود که در سال617 هجری حملات خود را از سر حدات چین آغاز کرد چنگیز خان وقتی خبر کشته شدن جمعی از تجار مغول به وسیله حاکم شهر اوترار شنید برای سلطان محمد خوارزمشاه پیغام فرستاد به زودی به سراغ تو خواهم آمد.

از دلایل دیگر حمله مغول به سرزمین های اسلامی می توانیم به ارتباط سری بین مغولان و مسیحیان مغرب زمین 2 تنش حکومت قراختاییان و تعریف خلای عباسی مغولان اشاره کرد.

و باید دانست که مهم ترین علل انقراض دولت خوارزمشاهی و خلافت عباسی و افتادن اکثر ممالک اسلامی در دست مغوان بت پرست، چند چیز بوده: یکی آنکه محمد خوارزمشاه اکثر امراء و حکمفرمایانی که ممکن بود در روز درماندگی و حمله بیگانگان، کشور ایران را محافظت نمایند از میان برداشت و بلادی که بین ایرانیان و مغولان حایل بوده ضمیمه متصرفات خود کرد و از این جهت تقریبا با آن هم سر حد گردید.

از همه بدتر اینکه محمد خوارزمشاه در موقع حمله مغول خویشتن را باخته و جرات از دست داده چنان بر او مستولی شده است که به جلال الدین هم اجازه جنگ نداد و همه را دلسرد و مایوس ساخت و بالنتیجه واقع شد آنچه ازخواندن آن دل ها در طپش آید و حال منقلب گردد.

علت دیگر پیشرفت مغول دربار خلافت عباسی با خوارزمشاه بود و شاید خلیفه باطنابی میل نبود که حریف خود را بدست مغول ها ببیند و از شر او راحت گردد و از همین جهت خلیفه نه فقط با خوارزم شاه مساعدت ننمود و در دفاع از مغولان همت نگماشت بلکه سلطان جلال الدین را مساعدت نکرد و درخواست او را نپذیرفت نفاق سنی و شیعه را که اغلب بلاد حتی در بغداد حکمفرما بود علت دیگر پیشرفت مغول باید دانست چه رشته اتحاد مسلمین از یکدیگر گسیخته بود و در بغداد دارالخلافه مسلمین به کرات به شیعیان جور و احجاف واقع شد وفی الحقیقه این جماعت از استبداد عامه بجان آمده بودند و چاره ای هم نداشتند همچنین اهل سنت با یکدیگر سخت مخالفت داشتند و حتی در موقع حمله مغول بسیاری از حنفی مذهبان با مغول همدست گردیده با شافعیان از در خصومت در آمدند و مغولان در آخر هر دو طایفه را مقهور خود ساختند.

از طرف دیگر اسماعیلیان سالیان دراز در ایران بلکه در اطراف بلاد اسلام تولید خوف و وحشت می نمودند نه قدرتی بود که آنان را به قسمی سرکوبی نماید تا دیگر قد علم ننمایند و نه عقلا حکمفرمایان و امراء به آن ها آزادی مذهب می دادند تا دست از اقدامات خود بردارند.

این اوضاع و احوال خصوصا مخالفت امراء جلال الدین خوارزم شاه که مجبور بود گاه کرمان زمانی در آذربایجان و هنگامی در گرجستان با مخالفین بجنگد موجب شد که کشور پهناور ایران در اندک زمان در دست مغول بیافتد.

هدف از تحقیق و پژوهش
زندگی گذشتگان همیشه چراغ راه آیندگان بوده است و استفاده از تجربیات و آنچه بر آن ها گذشته و همچنین درس آموختن از شکستها و علت شکست ها و پیروزی ها باعث می شود که انسان برای زندگی آینده خود هزینه کمتری نسبت به گذشتگان بپردازد.

هدف از تحقیق و پژوهش در رابطه با این موضوع این بوده است که بدانیم چگونه مسلمانان ضعیف شدند که تقریا می شود گفت اقوام وحشی که تا آن روزگار تمدنی نداشتند، توانستند بر مسلمانان غلبه نمایند و مسلمانان را با آن همه عظمت و تمدن بزرگی را که داشتند اسیر خود سازند.امید است که این تحقیق و پژوهش در این رابطه توانسته باشد آنچنان باشد که حق مطلب را ادا نموده باشد.

تاریخ سیاسی چنگیز خان
در آغاز قرن هفتم هجری بر اساس صفحات شرقی مناطقی که اسلام در آن رسوخ یافته بود، آشفتگی کامل حکمفرما گردید. پس از مرگ صلاح الدین ایوبی(26صفر589 هـ).
دیری نپایید که امپراطوری های وی درهم شکست. جانشینان صلاح الدین از یک سو، سرگرم نبردی سخت با یکدیگر بودند و از سوی دیگر با سلاطین سلجوقی آسیای صغیر، که قلمرو نیز دستخوش نفاق بود دست و پنجه نرم می کردند. اگرچه جنگجویان صلیبی نتوانستند در مشرق زمین بر مناطق وسیعی دست یابنداما به سبب حملات پی در پی این جنگجویان دودستگی عمیق تر شد، اتحاد زود گذر میان امیران محلی برای دفع نیرو های مهاجم به وجود آمد. علاوه بر این جنگجویان صلیبی در سال 1204 م قسطنتنیه را تسخیر کردند و امپراطوری روم شرقی توانست بخشی از قلمرو خود را نگاه دارد.

در این موقع یعنی در سال 641هـ..ق به دربار خلیفه گزارش رسید که در آسیای مرکزی تموچین نامی که مغولان وی را به ریاست برگزیده و به او لقب چنگیزخان داده بودند توانسته است سرزمین های قبایل گوناگون را تحت فرماندهی خود با یکدیگر متحد کند و به این ترتیب نیروی عظیمی به وجود آورد. خلیفه از روی ناچاری (ناصرالدین الله خلیفه عباسی) به این فرمانروا روی آورد تا خطری را که از جانب همسایگان متوجه قلمرو خلافت بود دفع نماید؛ اما خان مغول درخواست وی را اجابت نکرد.

چنگیز خان برالتون خان پادشاه ختای و ایدی قوت پادشاه بلاد ایغور و نیز گورخان فرمانروای قراختای و شاهان دیگر فائق آمده بود. دراین موقع به جا می نمود که وغلبه نهایی بر کوچلک فرمانروای مسیحی قبیله نایان، نیروهای خود را جمع آمری نماید و به آنان فرصتی برای استراحت دهد.

در این شرایط چنگیز خان صادقانه به خوارزمشاه اطلاع داد که خواهان حفظ صلح است. در این هنگام پیش آمدی علاوه بر تمام تصادفاتی که میان دو نیرو رخ داده و بی نتیجه مانده بود به وقوع پیوست که فرمانروای مغول را بر علیه خوارزمشاه به حرکت در آورد.حاکم قلعه اترار دستور داد بازرگانانی که چنگیزخان به قلمرو خوارزمشاه گسیل داشته بود دستگیر سازندو در میان حتی چند تن از اهالی خوارزم نیز بودند.

او پس از بازجویی از دستگیر شدنگان خوارزمشاه اجازت طلبید که بازرگانان را نابود سازد و اموال آنان را ضبط کند. محمد خوارزمشاه بی تامل با این نیت سوء فرمانده خود موافقت نمود؛ تنها یکی از بازگانان توانست جان جان سالم بدر برد و سرگذشت همکارانش را در دربار مغول بازگو کند. و اینچنین چنگیز جنگ را آغار کرد. سپاهی را به فرماندهی توشی به سوی جنوب و سپاهی دیگر را به سرکردگی اکتای و جغتای پسران دیگرش به جانب اترار گسیل داشت. و خود در پاییز 616 هـ..ق از راه کاشغر و بلا ساغون که قبلا به تصرف مغولان در آمده بود رهسپار بخارا شد. سپاه وی صد و پنجاه تا دویست هزار تن بود.

شهر بخارا مدت کوتاهی مقاومت کرد و سه شنبه چهارم ذی الحجه 616 هجری تسلیم گردید. اما قلعه آن 12 روز بیشتر مقاومت کرد. مغولان آن دسته از ساکنان شهر را که قادر به جنگ بودند به اسارت بردند و بقیه را قتل عام کردند. سمرقند را نیز که در شرق بخارا واقع و بیشتر بناهایش از چوب بود و خوارزمشاه فرصت نیافت دور ان را برج و باروئی بر پا کند در 10محرم 617 هـ .ق به چنگ دشمن افتاد.